Fortran-da Fayllarla İşləmə

Bu məqalə Fortran-da fayllardan məlumat oxumaq və fayllara məlumat yazmaq prosesini, o cümlədən fayl açmaq, yazmaq, oxumaq və bağlamaq kimi əməliyyatları izah edir. Aşağıda məzmunun xülasəsi və izahı verilmişdir:

1. Faylların Açılması və Bağlanması

• Fayldan oxumağa və ya fayla yazmağa başlamazdan əvvəl onu OPEN ifadəsi ilə açmaq lazımdır.
• OPEN ifadəsi sadə formada belə ola bilər:

  open (unit = number, file = "name")
  Lakin fayl detalları (fayla giriş, format, status və s.) ilə bağlı əlavə təyin edicilərdən istifadə edərək daha ətraflı forma da mümkündür.

OPEN İfadəsində Əsas Təyin Edicilər:

• UNIT=: Fayl üçün unikal nömrəni (9-99 arasında) göstərir. Bu nömrə sonrakı əməliyyatlarda istifadə olunur.
• IOSTAT=: Açma ifadəsindən qaytarılan status kodunu saxlamaq üçün tam ədədi dəyişəni göstərir. 0 dəyəri uğurlu əməliyyatı, qeyri-sıfır dəyəri isə səhvi ifadə edir.
• ERR=: Səhv baş verdikdə idarənin ötürüləcəyi etiketi təyin edir.
• FILE=: Faylın adını göstərir.
• STATUS=: Faylın əvvəlki vəziyyətini göstərir (NEW, OLD və ya SCRATCH ola bilər).
• ACCESS=: Fayla giriş rejimini göstərir (SEQUENTIAL və ya DIRECT), standart olaraq SEQUENTIAL seçilir.
• FORM=: Faylın formatlı və ya formatsız olmasını göstərir, standart olaraq UNFORMATTED seçilir.
• RECL=: Fayla birbaşa giriş zamanı qeydlərin uzunluğunu təyin edir.

Fayl açıldıqdan sonra READ və ya WRITE ifadələri ilə məlumat oxumaq və ya yazmaq mümkündür. Əməliyyatlar bitdikdən sonra faylı CLOSE ifadəsi ilə bağlamaq vacibdir.

Fayl açma nümunəsi:

open(1, file = 'data1.dat', status = 'new')

Bu nümunə yazmaq üçün data1.dat adlı yeni fayl açır.

2. Fayllara Məlumat Yazmaq

• Fayla məlumat yazmaq üçün WRITE ifadəsindən istifadə olunur. Məsələn:

  write(1,*) x(i), y(i)
  Bu ifadə x(i) və y(i) dəyişənlərinin dəyərlərini 1 nömrəli fayla yazır.

Tam Nümunə: Fayla Məlumat Yazmaq
Aşağıdakı Fortran proqramı x(i) və y(i) dəyişənlərinin dəyərlərini fayla yazır:

program outputdata
implicit none

real, dimension(100) :: x, y
integer :: i

! Məlumatın ilkinləşdirilməsi
do i = 1, 100
   x(i) = i * 0.1
   y(i) = sin(x(i)) * (1 - cos(x(i) / 3.0))
end do

! Məlumatın fayla yazılması
open(1, file = 'data1.dat', status = 'new')
do i = 1, 100
   write(1,*) x(i), y(i)
end do
close(1)
end program outputdata

Bu proqram x(i) və y(i) dəyərlərini data1.dat faylına yazır.

3. Fayllardan Məlumat Oxumaq

• Fayldan məlumat oxumaq üçün READ ifadəsindən istifadə edilir. Məsələn:

  read(2,*) p(i), q(i)
  Bu ifadə 2 nömrəli fayldan məlumatları p(i) və q(i) massivlərinə oxuyur.

Tam Nümunə: Məlumatın Yazılması və Oxunması
Aşağıdakı proqram əvvəlcə məlumatları fayla yazır, sonra fayldan oxuyur və ekrana çıxarır:

program outputdata
implicit none

real, dimension(100) :: x, y
real, dimension(100) :: p, q
integer :: i

! Məlumatın ilkinləşdirilməsi
do i = 1, 100
   x(i) = i * 0.1
   y(i) = sin(x(i)) * (1 - cos(x(i) / 3.0))
end do

! Məlumatın fayla yazılması
open(1, file = 'data1.dat', status = 'new')
do i = 1, 100
   write(1,*) x(i), y(i)
end do
close(1)

! Fayldan məlumatın oxunması
open(2, file = 'data1.dat', status = 'old')
do i = 1, 100
   read(2,*) p(i), q(i)
end do
close(2)

! Oxunan məlumatın ekrana çıxarılması
do i = 1, 100
   write(*,*) p(i), q(i)
end do
end program outputdata

Gözlənilən Nəticə:
Proqram icra edildikdə, x(i) və y(i) dəyərləri fayla yazılır, sonra oxunur və aşağıdakı nəticələr çap edilir:

0.100000001  5.54589933E-05
0.200000003  4.41325130E-04
0.300000012  1.47636665E-03
0.400000006  3.45637114E-03
...
9.90000057  -0.909344316
10.0000000  -1.07807255

4. Faylların Bağlanması

• Açıq faylı bağlamaq üçün CLOSE ifadəsi istifadə olunur:

  close(1)
• Faylları bağlamaq vacibdir, çünki bu, resursları azad edir və məlumatların düzgün şəkildə saxlanılmasını təmin edir.

Əsas Məsələlər:

• Faylların Açılması: Faylları oxumaq və ya yazmaq üçün əvvəlcə açmaq lazımdır.
• Fayllara Yazmaq: WRITE ifadəsi fayla məlumat yazmaq üçün istifadə olunur.
• Fayllardan Oxumaq: READ ifadəsi fayldan məlumat oxumaq üçün istifadə olunur.
• Faylları Bağlamaq: Əməliyyatlardan sonra faylı bağlamaq vacibdir.

Fortran-da bu fayl əməliyyatlarından istifadə edərək böyük məlumat dəstləri ilə işləmək və ya məlumatların davamlı saxlanması prosesini asanlaşdırmaq mümkündür.